Gà Móng vốn là một giống gà hiếm, càng quý hơn khi chính giống gà này đang từng ngày, từng giờ góp phần làm thay da đổi thịt cho quê hương Tiên Phong – xứ sở của gà Móng.
Xã thuần nông Tiên Phong (huyện Duy Tiên – tỉnh Hà Nam), vốn là xã có địa hình 3 mặt tiếp giáp với sông Châu, giao thông từ xã nối với huyện chỉ có duy nhất đường chân đê Bắc Châu Giang, với nhiều ổ gà, ổ voi, việc đi lại làm ăn, sinh sống rất khó khăn nên người ta quen gọi Tiên Phong là “ốc đảo” giữa đất liền.
Tên gọi này gắn với sự nghèo khó một thời, người dân chỉ trông vào cây lúa, cây dâu và nuôi gà với quy mô nhỏ lẻ, dù quanh năm lam lũ, vất vả nhưng vẫn không đủ ăn. Thế mà chỉ mấy năm trở lại đây, chỉ nhờ dự án nuôi con gà Móng, đời sống nhân dân thay đổi hẳn.
Gà Móng xuất hiện trên mảnh đất Tiên Phong từ rất sớm và được xem như giống gà cổ truyền của địa phương. Gà Móng là một giống gà quý hiếm, hiện nay giống gà được bảo tồn nguồn gen tại Trung tâm giống gia cầm Thuỵ Phương- Hà Nội. Gà có lông màu vàng và đen, có đôi chân to hơn những loại gà bình thường, chắc, khoẻ. Thịt gà có màu đỏ tươi, rất chắc, thơm và hầu như không có mỡ dưới lớp da. Gà trưởng thành nặng từ 2 đến 4 kg (gà trống 3 đến 4 kg, gà mái từ 2 đến 3 kg), gà trưởng thành được giữ lại làm gà đẻ và gà hậu bị, dân chỉ bán những con gà già, yếu, đẻ nhiều, giá từ 45 đến 50 nghìn/kg.
Trước đây, trên địa bàn xã, gà chỉ được nuôi quy mô nhỏ, chủ yếu là phục vụ cải thiện gia đình. Đến năm 2002 khi dự án “Bảo tồn giống gà móng” được triển khai trong xã thì có 14 hội viên đăng ký với 1.350 đầu gà. Mỗi hội viên nuôi từ 20 đến 30 con gà, hộ nuôi nhiều nhất là 40 con (gồm gà đẻ và gà hậu bị).
Các thành viên trong hội đặt ra tiêu chí khi tham gia hội viên đòi hỏi phải giữ vững định mức và ổ định đầu gà đã đăng ký, có chuồng trại sạch sẽ, ấm áp về mùa đông và thoáng mát về mùa hè, phải tự lên kế hoạch phòng trừ dịch bệnh định kỳ. Ngược lại, khi chính thức là hội viên của hội thì sẽ được hội gà móng hỗ trợ 300 nghìn/năm để tu sử chuồng trại, mua thuốc men. Ngoài ra, các hội viên cũng được phun thuốc phòng trừ dịch bệnh miễn phí theo định kỳ. Số trứng gà đẻ ra cho gà mẹ ấp 30%, còn lại được ấp bằng máy. Nhà anh Hoàng Thế Thành (xóm 5- thôn An Mông 2), có lò ấp sức chứa 1 vạn quả. Tính trung bình một con gà con ra đời anh bán làm giống giá từ 12.000đ đến 13.000đ, sau một tháng tuổi là 30.000đ.
Anh Hoàng Duy Cửu (thôn An Mông1) đang chăm 60 con gà (cả gà đẻ, gà hậu bị và gà con), cứ 21 ngày anh xuất một lứa gà con (khoảng 50 con). Mỗi năm gia đình anh thu lãi từ gà khoảng 10 triệu. Đây cũng là nguồn thu chủ yếu của gia đình. Anh cho biết thị trường tiêu thụ gà con chủ yếu vẫn là ở chợ Sông (Bình Lục – Hà Nam). Ở đây nhiều khách từ các huyện thị và từ Hà Nội đổ về mua gà Móng về nuôi.
Theo ông Hoàng Kim Tôn – Chủ tịch hội gà Móng xã Tiên Phong: Trên địa bàn xã hiện có 700 hộ dân tham gia nuôi gà Móng. Bình quân mỗi hộ nuôi từ 12 đến 15 con gà, ước tính mỗi năm tổng thu của toàn xã khoảng 2,8 đến 3 tỷ đồng. Ông khẳng định: Từ trước tới nay xã Tiên Phong chưa bao giờ xuất hiện ổ dịch cúm. Để có được thành tích này là kết quả nỗ lực thực hiện tốt công tác phòng trừ dịch bệnh, đồng thời kết hợp phun thuốc chuồng trại miễn phí cho 100% hộ chăn nuôi, đồng thời kiên quyết không nhập gà từ các địa phương khác, hoặc gà không rõ nguồn gốc. Nhờ vậy, kể cả khi có dịch cúm gia cầm, xã vẫn yên tâm đảm bảo an toàn cho đàn gà và đời sống nhân dân.
